De boete betalen en toch beter af!
Nee, helaas. De bovenstaande prikkelende titel slaat niet op verkeersboetes. Die moet u toch echt blijven vermijden. De titel slaat op een veel gemaakte fout bij contractuele boetes. In diverse contracten komen boete-clausules voor. Vaak wordt daar weinig aandacht aan geschonken. Onterecht. Drie praktijkvoorbeelden vanuit een verschillend perspectief.
De wetgever heeft de contractuele boete bedoeld als een krachtige prikkel tot nakoming van een contractuele verplichting. Dit maakt de rechter terughoudend bij het gebruikmaken van zijn bevoegdheid tot matiging: anders wordt de prikkel weggenomen.
De zaak: in een procedure klaagt de huurder over gebreken aan de gevel, de vloeren en meldt diverse gebreken zoals lekkages. De huurder stopt met het betalen van de huur en vraagt de rechter om een huurprijsverlaging. De verhuurder, die van mening is dat er van serieuze gebreken geen sprake is, vordert in de procedure betaling van de huurpenningen. Maar dat niet alleen, hij vordert ook contractuele boetes. In het huurcontract stond namelijk dat bij niet nakoming van een verplichting per maand een boete verschuldigd was. Dat was inmiddels opgelopen tot 145.000 euro. De lagere rechter toonde enig begrip voor de huurder en matigde de boete. Zo niet de Hoge Raad, onze hoogste rechter. Contract is contract. Het contract is niet nagekomen, dus moest de boete worden betaald. Voor matiging is geen reden. De Hoge Raad voegt daar aan toe dat de rechter pas aan matiging toekomt als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt. Uit het feit dat de Hoge Raad dat hier niet toepasselijk vond, blijkt al dat de rechter zeer terughoudend zal zijn in deze matigingsbevoegdheid. Hier was dus zeker geen sprake van de boete betalen en toch beter af.
Een geheel andere variant vloeit voort uit de wettelijke regeling dat de schuldeiser niet zowel betaling van de boete als nakoming van de verbintenis waaraan het boetebeding verbonden is, kan vorderen. Dat lijkt een open deur. Helaas werkt het in de praktijk vaak anders. Geïrriteerd door het niet of gebrekkig nakomen van de afspraken van zijn wederpartij roept de 'slimme' ondernemer: "dat gaat je kosten!" en maakt triomfantelijk aanspraak op de in het contract opgenomen boete. Dat was nog eens een goede tip. De eerste 10.000 euro was verdiend. Helaas realiseerde deze ondernemer zich niet dat hij daarmee op hetzelfde moment zijn recht op nakoming van de echte wederprestatie heeft prijsgegeven terwijl die wederprestatie in sommige gevallen (vaak zelfs meestal) van veel grotere financiële waarde kan zijn. Hier kan wel sprake zijn van een situatie dat het voor een wederpartij aantrekkelijker is een contractuele boete te betalen dan de verplichting na te komen.
Een soortgelijke situatie doet zich voor bij een andere wettelijke bepaling rond de boete, namelijk die waarbij is bepaald dat hetgeen ingevolge een boetebeding verschuldigd is in de plaats treedt van de schadevergoeding op grond van de wet. Zo had diezelfde 'slimme' ondernemer iedere bepaling waarmee een wettelijke verplichting tot schadevergoeding, ontstaan door een toerekenbare tekortkoming of onrechtmatige daad wordt uitgesloten of beperkt, afgewezen. Ook in dit geval scoorde hij wel de boetes, zich niet realiserend dat met het innen van de boetes de wederpartij een betere aansprakelijkheidsbeperking binnen had dan een gewone aansprakelijkheidsbeperking. Ook hier was sprake van een situatie dat het voor de wederpartij juist aantrekkelijk was de contractuele boete te betalen.
Kortom, contractuele boetes, handig maar wees er alert mee.
|
